Kranial sinirler, beyin ve beyin sapından çıkan, baş ve boyun bölgesindeki çeşitli motor (hareket), duyu (his) ve otonom işlevleri sağlayan sinirlerdir. İnsan vücudunda 12 çift kranial sinir bulunur.
• I (N. Olfactorius): Koku alma siniri
• II (N. Opticus): Görme siniri
• III (N. Oculomotorius): Göz kaslarının çoğunu hareket ettirir.
• IV (N. Trochlearis): Üst oblik kası hareket ettirir.
• V (N. Trigeminus): Yüzün hissi ve çiğneme kasları
• VI (N. Abducens): Gözün dışa hareketi
• VII (N. Facialis): Yüz mimik kasları, tat alma, tükürük bezleri
• VIII (N. Vestibulocochlearis): Denge ve işitme
• IX (N. Glossopharyngeus): Tat, yutma, parotis bezi
• X (N. Vagus): Otonom iç organ kontrolü, yutma, ses
• XI (N. Accessorius): Boyun ve omuz kasları
• XII (N. Hypoglossus): Dil kasları
N. Olfactorius (I) Görevi Nedir?
• Koku alma siniridir. Ana işlevi koku alma duyusunu sağlamaktır.
• Koku yollarının birinci nöronu olan bipolar nöronlar, olfaktor reseptör hücreleridir.
• Burun mukozasının regio olfaktorya adını alan kısmından başlayan 20-30 adet sinir lifleri halinde, os etmoidalenin lamina kribrosasından geçerek bulbus olfaktoryus içine girerler.
• İnsanlarda çoğalabilme özelliği olan ikinci nöron grubudur.
• İnsan sinir sistemindeki en küçük çaplı ve miyelinsiz aksona sahip nöronlardır, bundan dolayı en düşük ileti hızına sahiptir.
• Thalamus’a uğramayan, merkezine iki nöronla taşınan ve reseptör olarak nöron kullanan tek duyudur.
• Thalamus’a uğramayan nöronlar primer olfaktor korteks’e ve priform korteks’in en arka bölümü gelir.
• N.olfactorius’un bulbus olfactorius’tan kopmasına sebep olan kafa travmaları, viral enfeksiyonlar sonucu n.olfactorius’ta meydana gelen harabiyet, primer olfaktor korteks lezyonları vb. durumlarda anosmia (koku duyusu kaybı) görülür.
N.Opticus (II) Görevi Nedir?
• Retina’da bulunan fotoreseptör hücreler (koni, rod), görme yolunun birinci nöronları olan bipolar hücrelerle sinaps yapar.
• N. Optikus, görme, pupillar ışık refleksi ve tehdit cevabı için afferent bir sinirdir.
• Görme, retinanın en dış reseptör tabakasından rodlar ve konlardan başlar.
• Buradan çıkan lifler, retinanın orta tabakasındaki bipolar hücrelerle, bipolar hücrelerin lifleri ise retinanın en iç tabakasındaki ganglion hücrelerle sinaps yapar.
• Gözün retina tabakasındaki ganglion hücrelerinin uzantıları bir araya gelerek n. optikusu oluşturur.
N.Oculomotorius (III) Görevi Nedir?
• Göz hareketleri ve bazı parasempatik işlevlerden sorumludur.
• 5 adet kası innerve eder. (Göz hareketleri ve göz kapağını kaldırma.)
• M. rectus superior – Gözü yukarı hareket ettirir.
• M. rectus inferior – Gözü aşağı hareket ettirir.
• M. rectus medialis – Gözü içe çeker.
• M. obliquus inferior – Gözü yukarı ve dışa hareket ettirir.
• M. levator palpebrae superioris – Üst göz kapağını kaldırır.
• Mesencephalon (orta beyin) seviyesinden, okülomotor çekirdekten çıkar.
• Beyin sapının önünden (pons ile mezensefalon arasında) çıkar.
• Cavernous sinus’tan geçerek superior orbital fissure’den göze ulaşır.
• Göz içindeki hedef kaslara dallanır.
N.Trochlearis (IV) Görevi Nedir?
• Sadece GSE (motor lif) lifleri taşır.
• M.obliquus superior’u uyarır. Bu kas, göze aşağı ve dışa doğru hareket ettirme yetisi kazandırır, özellikle içe bakarken aşağı bakmayı sağlar (örneğin merdiven inerken).
• En ince kranial sinirdir.
• Beyin sakını arka yüzünden terk eden ve terk etmeden hemen önce çapraz yapan tek kranial sinirdir.
• Bu nedenle bir taraf nucleus nervi trochlearis, kontralateral m.obliquus superior’u uyarır.
• N. trohlearis’in (IV. kraniyal sinir) çekirdeği kaudal mezensefalondadır.
• Lezyon durumunda diplopi görülür.
N.Trigeminus (V) Görevi Nedir?
• En kalın kranial sinirdir.
• Büyük bir duyu kökü ve küçük bir motor kökü vardır.
• N. oftalmikus, n. maksillaris ve n. mandibularis olmak üzere üç kola ayrılır. (Duyu kök)
• Çiğneme kaslarının motorik fonksiyonlarını ve yüzün duyusunu sağlar.
• Sensorik ipliklerinin başlangıcı ganglion trigeminalede yer alır.
• Motor çekirdekleri ponsun ön yüzündedir.
• Sinirin motorik fonksiyonunu değerlendirmek için, çiğneme kaslarının simetrisine ve şekline bakılır.
• Sinirin motor kolunun unilateral lezyonlarında, ipsilateral çiğneme kaslarında atrofi ve çene tonusunda azalma gözlenir.
• Bilateral lezyonunda, çene düşüktür, kronik lezyonlarda ise kilitlenir ve kapatılamaz.
N.Abducens (VI) Görevi Nedir?
• Sadece motor lif taşır (GSE).
• Göz hareketlerinden sorumludur.
• M. rectus lateralis kasını innerve eder. Bu kas gözü dışa (laterale) doğru hareket ettirir (abduksiyon yapar)
• Motor çekirdeği olan nucleus nervi abducentis pons’tadır.
• Bu çekirdek ve fasiyal sinirin onu kuşatan motor lifleri birlikte, fossa rhomboidea’da görülen colliculus facialis’i oluşturur.
• Lezyon durumunda göz dışa doğru hareket ettirilemez.
• Hasta düz bakarken çift görme (diplopi) yaşar.
N.Facialis (VII) Görevi Nedir?
• Motor, duyu ve parasempatik (GVE) lifler içeren miks bir sinirdir.
• Sinir, beyin sapını terk ettikten sonra petroz kemiğin içinde vestibulookuler sinirin dorsalinde meatus akustikus internus içine girer ve kanalı geçip foremen stilomastoideus ile kafatasını terk eder.
• Dış kulak kanalı hizasında 3 kola ayrılır:
• (1): aurikulopalpebral kol; göz ve kulak kaslarının
• (2), dorsal bukkal kol; maksillar bölge kaslarının,
• (3) ventral bukkal kol; mandibular ve maksillar bölge kaslarının innervasyonunu sağlar.
• Bu üç kol yüz, kulak, burun, dudak, göz kapağı ve göz çevresindeki kasların innervasyonu ile digastrik kasın kaudal kısmının innervasyonundan sorumludur.
• Dilin 2/3 ön bölümü ve damağın tat alma duyusu ile pinnanın konkav kısmının duyusundan sorumludur.
• Submandibular ve sublingual tükrük bezleri ile gözyaşı bezinin parasempatik innervasyonunu sağlar.
• Korneal ve palpebral refleks ile tehdit cevabının efferent yolunu oluşturur.
• Fasiyal sinirin motor fonksiyonunu değerlendirmek için yüz kaslarının simetrisine bakılır, kulakların pozisyonu, gözkapağı ve dudak aralığı kontrol edilir.
• Yüz yarısında istemsiz hareket olup olmadığına dikkat edilir.
• Sinirin efferent yolunu oluşturması nedeni ile palpebral refleks, tehdit cevabı ve korneal refleks değerlendirilir.
N.Vestibulocochlearis (VIII) Görevi Nedir?
• Sekizinci çift sinir, işitmeyi sağlayan n. cochlearis ve dengeyi sağlayan n. vestibularis’den oluşur.
• Bu iki sinir iç kulakta yer alan kohlea ve vestibulden başlar, ponstaki duyusal çekirdeklerde sonlanır.
• N.Vestibularis: Başın pozisyonu ve hareketi ile ilgili bilgiler taşır. Denge ile ilgilidir. Başın statik pozisyonu, iç kulakta bulunan utriculus ve sacculus’taki tüy hücreleri tarafından; başın hareketleri ile ilgili bilgiler ise ductus semicircularis’lerdeki tüy hücreleri tarafından alınır. Ganglionu, Scarpa ganglionudur. Vestibüler çekirdekler sekiz tane olup, bulbupontin birleşmede lokalizelerdir.
• N.Cochlearis: Cochlea’daki canalis spiralis modioli içinde lokalize Corti ganglionu’ndaki bipolar nöronların santral uzantılarıdır. Beyin sakında dört adet koklear çekirdek vardır. İşitme ile ilgili yükselen lifler lemniscus lateralis’tir.
N.Glossopharyngeus (IX) Görevi Nedir?
• Hem duyu hem de motor lifler taşıyan karışık (miks) bir sinirdir.
• Beyin sapından, özellikle medulla oblongata seviyesinden çıkar.
• Görevleri arasında dilin arka 1/3 kısmından tat duyusu (tat alma).
• Orta kulak: İç kulakta, özellikle Eustachian (östaki) borusu ve orta kulaktan duyu alır.
• Bu kas, yutma sırasında farenksi kaldırır.
• Baroreseptör ve kemoreseptör bilgisi: Karotis sinüsünden kan basıncı ve oksijen düzeyiyle ilgili bilgiyi beyne iletir.
• Parasempatik fonksiyonları arasında parotis bezi (tükürük bezi), tükürük salgısını kontrol eder.
• Hasarında: Tat kaybı (dilin arka 1/3'ünde), yutma güçlüğü, parotis bezi işlev bozukluğu, boğaz refleksinde (gag refleksi) azalma görülebilir.
N.Vagus (X) Görevi Nedir?
• N. vagus beyin sinirlerinin en uzunudur.
• Cranium’u foramen jugulare’den terk eder.
• Motor, sensorik ve parasempatik fonksiyonları olan miks bir sinirdir.
• Motor fonksiyonu, larinks (n. rekurrens ile), farinks ve ösafagus kaslarının innervasyonunu sağlar.
• Duyusal lifleri, larinks, farinks, trakea, dış kulak yolu ile torasik ve abdominal visserlerin duyusundan sorumludur.
• Parasempatik lifler ise, sakral bölge dışında kalan torasik ve abdominal organları innerve eder.
• N.vagus’un unilateral lezyonlarında ipsilateral farinks, larinks ve yumuşal damak paralizisine bağlı disfaji, dispne ve boğuk ses görülür.
• Hastaya uzun bir “ah” söyletildiğinde uvula sağlam tarafa deviye olur.
• Bilateral lezyonlarında ise, tam laringeal paralizi ve asfiksi sonucu ölümle sonuçlanır.
N.Accessorius (XI) Görevi Nedir?
• N. aksesoryus vagi ve N. aksesoryus spinalis olmak üzere kranial ve servikal iki orijine sahiptir.
• N. aksesoryus vagi, n. vagusun hemen kaudalinde medulla oblangatadan çıkar.
• Boyun ve omuz kaslarının hareketinden sorumludur.
• Spinal parça m.sternocleidomastoideus ve m.trapezius’u (omzu yukarı kaldırır) innerve eder.
• Kranial parçası ise n.vagus’a katılır.
• N.accessorius, iyatrojenik olarak en sık yaralanan sinirdir.
• Spinal kökün lezyonunda, başın karşı tarafa çevrilmesi zayıflar.
• M.trapezius felci nedeniyle ipsilateral omuz düşüklüğü olur.
N.Hypoglossus (XII) Görevi Nedir?
• Sadece motor lifler bulundurur.
• Bulbus’u ön yüzünden terk eden tek sinirdir.
• Oliva ile pyramis bulbi arasından çıkar.
• Sinir, medulla oblongatada orta hattın hemen lateralinde dorsal ve ventral iplikler halinde çıkar.
• A.carotis externa ve dallarını dıştan çaprazlayıp, m.hypoglossus’un dış yüzü üzerinden geçip dile girer.
• M.palatoglossus hariç dilin tüm kaslarını uyarır.
• Dili dışarı çıkaran ve geri çeken, yükselten kasları innerve eder.
• Çiğneme, yutma, vokalizasyon ve tutup yakalama fonksiyonlarına katkısı vardır.
• Dilin intrinsik ve ekstrinsik kaslarından ve geniohiyoideus kasından sorumlu motor sinirdir.
• Bilateral paralizlerde dil hareketsiz kalır.Konuşma yavaştır ve yutma güçlüğü vardır.
• N.hypoglossus felcinde, dilin genel duyusunda ve tat duyusunda bozulma olmaz.
Hakkında Odyone
Odyone, odyoloji alanında bilgi paylaşımını ve topluluk oluşturmayı amaçlayan bir platformdur.
