Dr. Öğr. Üyesi Eser SENDESEN’le Tinnitus (Kulak Çınlaması) Üzerine Röportaj
Eser Sendesen Kimdir?
Dr. Öğr. Üyesi Eser Sendesen, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Odyoloji Bölümü'nde akademisyen olarak görev yapmaktadır. Tinnitus (kulak çınlaması), işitme kaybı, vestibüler sistem bozuklukları ve nörofizyolojik temelli odyolojik değerlendirmeler üzerine uzmanlaşmıştır.
Odyoloji alanındaki bilimsel çalışmaları, tinnitusun tanı ve tedavi yaklaşımlarına ışık tutmakta; özellikle psikoakustik değerlendirme, TRT (Tinnitus Retraining Therapy) ve bilişsel terapi gibi yöntemlerin klinik uygulamaları üzerine yoğunlaşmaktadır.
Çınlama nedir?
Tinnitus, eksternal akustik uyaran olmaksızın, bireyin bir veya iki kulağında/kafasında algıladığı subjektif bir akustik fenomendir. Patofizyolojik olarak, işitsel sistemin herhangi bir seviyesindeki (koklea, işitme siniri, santral sinir sistemi) nöral hiperaktivite veya plastisite sonucu ortaya çıkan anormal nöral aktivitenin algısal yansımasıdır. Prevalansı farklı çalışmalarda %10-25 arasında değişmektedir.
Çınlamanın sebepleri nelerdir?
Tinnitus multifaktöryel bir semptomdur. İşitme sisteminin herhangi bir bölgesini (periferik veya santral) doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilecek birçok faktöre bağlı olarak ortaya çıkabilir. Sık görülen etiyolojiler aşağıdaki gibidir:
- Sensörinöral İşitme Kaybı (Presbiakuzi, gürültüye bağlı koklear hasar)
- Somatik Modülasyon (Temporomandibular eklem disfonksiyonu, servikal patolojiler)
- Meniere Hastalığı, Akustik Nöroma (Vestibüler schwannoma)
- Ototoksik İlaçlar (Aminoglikozidler, cisplatin, loop diüretikler)
- Santral İşitsel İşlemleme Bozuklukları (Serebrovasküler olaylar, multipl skleroz)
- Metabolik Disfonksiyonlar (Diyabet, tiroid disfonksiyonu)
Çınlamanın tedavisi var mı?
Tinnitusa neden olan maladaptif reorganizasyonu azaltma veya yok etme amaçlı temel tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Ses zenginleştirme tedavisi, nöromodulasyon uygulamaları, multisensoriyel stimülasyonlar bu yöntemlerden bazılarıdır. Bu tedavilerdeki temel amaç tinnitusa neden olan faktörü belirlemek ve tinnitusu etiyoloji seviyesinde yok etmektir. Ancak bu yöntemlerde klinisyenin kapsamlı bir değerlendirme yaparak tinnitus etiyolojisini belirlemesi gerekmektedir.
Diğer yandan temeli limbik sistemdeki habituasyonun sağlanması üstüne kurulu TRT ve BDT gibi önemli terapi yöntemleri mevcuttur. Bu terapilerdeki temel amaç hastanın tinnitusa karşı habituasyon geliştirmesi yani alışmasıdır.:
Çınlama (tinnitus) zamanla geçer mi? Ne zaman bir uzmana başvurmak gerekir?
Tinnitus bir hastalıktan ziyade semptom olması nedeniyle tinnitusu ortaya çıkaran patolojiyi bir an önce belirlemek önemlidir. Çok nadiren olsa da özellikle asimetrik tinnitus retrokoklear patolojiler açısıdan önemli bir indikatör olabilir. Bunun dışında eğer soru tinnitus algısı ise hasta tinnitus algısından rahatsız olmadığı takdirde 6 ay bekleyebilir. Yapılan çalışmalarda akut tinnitusun yani 6 aydan kısa süreli tinnitusun 6 ay sonunda yaklaşık %85’inin tamamen yok olduğu belirtilmiştir.
Kulak çınlaması durup dururken olur mu?
Tinnitusun muhakkak bir nedeni vardır. Etiyolojisi olmayan tinnitus yoktur, etiyolojisi belirlenemeyen tinnitus vardır.
İşitme kaybı olması kulak çınlamasını tetikler mi?
Kokleadaki tüylü hücre hasarı sonucu frekansa spesifik afferent deafferentasyon oluşur. Santral işitsel yollarda belirli anatomik yapılarda görülen kompansatuar hiperaktivite (serotonerjik/noradrenerjik sistem aktivasyonu) ve tonotopik harita reorganizasyonu tinnitusa yol açar. Ancak tinnitus algısının gerçekleşmesi veya hastada tinnitus nedeniyle oluşan kaygı şiddeti tamamen limbik sistem denilen talamus seviyesindeki anatomik yapının inhibisyon/eksitasyon dengesi ile ilişkilidir. Dolayısıyla her işitme kaybı olan hastada tinnitus vardır ancak bu hastaların tamamında tinnitus algısı gerçekleşmeyebilir.
Çınlama (tinnitus) bir hastalık mıdır yoksa başka hastalıkların belirtisi midir?
Tinnitus bir semptomdur, kesinlikle bir hastalık değildir.
Çınlama (tinnitus) psikolojik olabilir mi stres ve anksiyeteyle ilişkisi var mı?
Psikolojik faktörler doğrudan tinnitusa neden olmaz. Ancak herhangi bir nedenle oluşan tinnitus algısının şekillenmesinde önemli rol oynar. Bunun patofizyolojik mekanizması şu yolla gerçekleşir: Kronik stres → Hipotalamik-hipofizer-adrenal (HPA) eksen aktivasyonu → proinflamatuar sitokin artışı (IL-1β, TNF-α) → mikroglial aktivasyon → santral işitsel yollarda nöral senkronizasyon bozukluğu. Bu nedenle, otonom sinir sistemi disfonksiyonu olan hastalarda (örnek vermek gerekirse anksiyete bozukluğu gibi) zaten herhangi bir nedenle var olan tinnitus algısı artabilir.
Çınlamada (tinnitus) ilaç tedavileri etkili mi?
Sistemik tedavilerde randomize kontrollü çalışmaların çoğunda kronik tinnitus durumunda istatistiksel olarak anlamlı düzeyde iyileşme sağlanamamıştır. Ancak ani işitme kaybına bağlı gelişen akut tinnitusta kortikosteroid grubu ilaçların üç gün gibi kısa sürede uygulanmaya başlamasıyla işitme kaybının azaldığı, dolayısıyla tinnitus algısının da azaldığı birçok çalışmada gösterilmiştir.
Kafein, alkol gibi maddelerin tinnitusa bir etkisi var mı?
Nikotin kullanımının iç kulakta kan akımını azalttığını gösteren ve sekonder olarak özellikle yüksek frekans işitme eşiklerinde kötüleşmeye neden olduğunu gösteren birçok çalışma vardır. Dolayısıyla özellikle uzun vadede sigara kullanımı tinnitus şiddetini artırabilir.
Diğer yandan kafeinin adenozin reseptör antagonizmasıyla santral eksitabiliteyi yani santral sinir sistemin uyarılabilirliğini artırdığı gösterilmiştir. Dolayısıyla kafein kullanımı teorik olarak tinnitus algısını artırabilir. Ancak klinik pratikte hastalardan kafein kullanımının tinnitus algısının arttığına dair bir dönüş hatırlamıyorum açıkçası.
Alkolun tinnitusa etkisi ise değişkenlik gösterebilmektedir. Vestibülokoklear arterde vazodilatasyona neden olarak alkol pulsatil tinnitusa neden olabilir. Diğer yandan alkolün diüretik etkisi göz önüne alındığında özellikle endolenfatik hidrops kaynaklı tinnitus durumunda tinnitusu azaltabilir. Sonuç olarak alkolün tinnitusa etkisi daha çok tinnitus etiyolojisine bağlı olarak değişir diyebiliriz.
Çınlama (tinnitus) şikayetiyle gelen bir hastaya hangi odyolojik tetkikler uygulanıyor?
Hastaya elbette ilk olarak standart bir odyolojik değerlendirmenin ötesinde yüksek frekans odyometriyi, timpanometri ve akustik refleks testlerini hatta bazı durumlarda işitsel beyinsapı cevaplarını kapsayan detaylı odyolojik değerlendirme yapılmalıdır. Sonrasında hastanın tinnitus algısının günlük hayatını nedenli etkilediğine dair bilgi edinmek amacıyla anketler uygulanmalıdır. Diğer yandan hastanın tinnitus etiyolojisinin belirlenmesi amacıyla muhakkak baş, boyun fizik muayenesinin yanı sıra tinnitus eşleme sürecini kapsayan psikoakustik değerlendirme uygulanmalıdır. Bu bahsettiğim değerlendirmeler kliniğe başvuran her hastaya muhakkak yapılması gerekir. Elbette tinnitus değerlendirmesinin seyrine bağlı olarak hastanın hikayesi ve tinnitus etiyoloji çeşitliliği ele alınınca ek değerlendirmeler de yapılması gerekebilmektedir.
Yeterli test ekipmanı olmayan odyologlarda tinnitus değerlendirmesi yapabilir mi?
Aslında birçok tinnitus etiyolojisinde tinnitus değerlendirmesi yapmak için hastalara standart odyometre cihazı ve sessiz kabin yeterlidir. Ayrıca hastalara tinnitus algısının günlük hayatlarını nasıl etkilediğini belirlemek amacıyla anketler uygulanmalıdır. Bu anketlerin kullanım izni alındıktan sonra uygulanması için ekstra bir ekipmana ihtiyaç duyulmamaktadır. Yukarıda da bahsettiğim gibi tinnitus etiyolojisini değerlendirmek amacıyla hastalara baş, boyun fizik muayenesi yapılmalıdır. Bu muayene için de ekstra bir ekipmana ihtiyaç yoktur. Diğer yandan klinisyen temel düzeyde yazılım (matlab, praat gibi uygulamalar) bilgisine sahip ise tinnitus tedavi/terapileri için ekstra bir ekipmana ihtiyaç duymadan tedavi/terapi sürecini kendisi yönetebilir. Sonuç olarak ekipman açısından yalnızca bir odyometreye sahip olarak tinnitus değerlendirme ve tedavi/terapi süreci çoğunlukla yönetilebilir durumdadır.
Tinnitus üzerine kendini geliştirmek isteyen odyologlara ne önerirsiniz?
Günümüzde bilgiye ulaşmak oldukça kolay olduğu için internette tinnitus alanında yazılmış bilimsel makaleler okunarak aslında birçok bilgiye erişilebilir. Çünkü yazılan makalelerde uygulanılan değerlendirme yöntemleri, tedavi/terapi protokolleri oldukça ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. Bunun yanında tinnitus alanında yüksek lisans ve doktora yapıp bu alanda bilimsel çalışmalara yelken açmak elbette odyoloğu bu alanda seçkin hale getirebilir. Diğer yandan tinnitus alanında uluslararası sertifika programları bulunmaktadır. Bir odyolog kendini bu alanda geliştirmek istiyorsa elbette bunlara da katılıp vizyonunu çeşitlendirebilir.
Dr. Öğr. Üyesi Eser Sendesen’e, yoğun programına rağmen bize vakit ayırıp tinnitus (kulak çınlaması) konusunda değerli bilgi ve görüşlerini paylaştığı için içtenlikle teşekkür ederiz. Odyoloji alanına katkı sağlayan bu kapsamlı röportajın, hem sağlık profesyonelleri hem de çınlama sorunu yaşayan bireyler için yol gösterici olacağına inanıyoruz.
Hakkında Odyone
Odyoloji alanında uzmanlaşmış olan Odyone, işitme kaybı, tinnitus (çınlama), iç kulak anomalileri ve aktif orta kulak implantları gibi konularda bilimsel temelli içerikler üretmektedir. Amacı, işitme sağlığı konusunda toplumsal farkındalık oluşturmak ve hasta ile profesyonel arasında bilgi köprüsü kurmaktır.
Sitedeki tüm içerikler, güncel akademik literatür ve uzman görüşlerine dayanmaktadır. Bilimsel doğruluk, erişilebilir dil ve etik yaklaşım Odyone’un içerik üretiminde temel aldığı değerlerdir.
İlgi alanları: pediatrik odyoloji, iç kulak gelişimi, işitsel rehabilitasyon, işitme kaybının psikososyal etkileri
Daha fazla bilgi için: (https://www.odyone.com.tr) veya tüm sosyal medya hesaplarımızdan odyonecom olarak bizi takip edip merak ettiklerinizi sorabilirsiniz.
