Bilateral Vestibülopati (BVP) terimlerinin çeşitliliğinden de anlaşılacağı gibi, bu durum; vestibüler uç organlar, sinirler, ganglionlar, vestibüler kök giriş bölgesi ve/veya beynin iki tarafında vestibüler fonksiyonun azalması ya da tamamen kaybolması ile tanımlanır. Bu bozukluk, göz sabitlemede bozulma ve denge kaybı gibi belirtilere yol açarak vestibüler işlevi olumsuz etkiler.
Bilateral Vestibülopati (BVP), yaşam kalitesini önemli ölçüde olumsuz etkiler ve iş gücü kaybı ile sağlık hizmeti kullanımı nedeniyle sosyoekonomik yükü de oldukça fazladır.
Bilateral Vestibülopati (BVP) Etiyolojisi (Nedenleri) Nedir?
• Ototoksik ilaç
• Bilateral Meniere
• Genetik Bozukluklar
• Menenjit
• Periferik nöropatinin bir parçası olarak da ortaya çıkabilir [örneğin, Kronik İnflamatuar Demiyelinizan Poliradikülonöropati (CIDP) ve Charcot–Marie Tooth (CMT) hastalığı],
• Doğumsal sendromlarla (örneğin, Usher ve Turner sendromları),
• Wernicke ensefalopatisi ile birlikte görülebilir.
• Tümör
• Otoimmün hastalıklar (Cogan Sendromu)
• Aminoglikozidler ve platin bazlı ilaçlar
• İki taraflı damar tıkanıklığı şeklindedir.
• BVP, ayrıca tekrarlayan vertigo (baş dönmesi) ataklarını takiben de gelişebilir.
Hastalık yavaş ve progresif ilerler.
Bilateral Vestibülopati (BVP) Semptomları Nedir?
1. Hareketle ortaya çıkan görme bulanıklığı (osilopsi)
2. Yürüme ya da ayakta durma sırasında dengesizliktir. Bu dengesizlik genellikle düz olmayan zeminlerde ya da karanlıkta daha da kötüleşir.Bu semptomlar esas olarak bozulmuş vestibülo-oküler refleks (baş hareketiyle gözlerin sabit kalmasını sağlayan refleks) ve vestibülo-spinal refleks (dengeyi sağlamak için kaslara giden uyarılar) nedeniyle ortaya çıkar.
Bilateral Vestibülopati (BVP) aynı zamanda şu bilişsel ve duygusal belirtilerle de ilişkilidir:
• Çift görev yapmada zorluk (aynı anda iki işi birden yapamama)
• Konsantrasyon bozukluğu
• Unutkanlık
• Azalmış mekânsal yönelim (yön bulma zorluğu)
• Anksiyete (kaygı)
• Öfke ve üzüntü
• Baş dönmesi (vertigo) ve anormal göz hareketi (nistagmus) ise BVP’nin tipik belirtileri değildir, çünkü bunlar genellikle vestibüler fonksiyonda ani, tek taraflı bir bozulma ile ilişkilidir (yani akut unilateral vestibülopati) ve genellikle simetrik vestibüler işlev kaybı olan BVP’de görülmez.
• Bir istisna, her iki tarafta sırayla gelişen vestibülo-oküler refleks (VOR) kaybıdır.
Yani, baş dönmesi ve nistagmus BVP'nin kendisinden değil, Menière hastalığı gibi BVP'ye yol açan altta yatan hastalıktan kaynaklanabilir.
• Özellikle dengesizlik, tanınması zor bir belirtidir çünkü denge kontrolü çoklu duyu sistemlerinin bir arada çalışmasına bağlıdır.
• Duyusal yeniden ağırlıklandırma (sensory reweighting), BVP'den toparlanma sürecinde kritik rol oynar. Bu süreçte, beyin kalan duyuları (görme, somatosensoriyel girdiler – örneğin basınç algısı, propriosepsiyon) daha fazla kullanmaya başlar.
Bu nedenle, BVP hastaları ile sağlıklı bireyler arasında, tercih ettikleri yürüme hızında bazı yürüme parametreleri arasında fark gözlenmez. Ancak BVP hastaları genellikle daha sık adım atarlar. (kadans artışı)
Sabit bir yürüme hızında yapılan testlerde ise, adım uzunluğu ve adım genişliği değişkenliği, sağlıklı bireylerden önemli ölçüde farklıdır.
Duyusal yeniden ağırlıklandırma, aynı zamanda neden bazı semptomların loş ortamlarda kötüleştiğini de açıklar. Çünkü bu gibi durumlarda diğer duyular (örneğin görme) daha az etkili olur.
Bu durum, BVP hastalarında düşme sıklığının ve düşmeye bağlı ciddi yaralanmaların neden daha fazla olduğunu da kısmen açıklamaktadır.
Ayrıca, ayak tabanlarından gelen duyusal girdinin kaybı da dengesizliği artırır ve BVP hastalarında düşme için kanıtlanmış bir risk faktörüdür
Diğer risk faktörleri arasında:
• İleri yaş,
• Bilişsel kapasitede azalma,
• Hareketsiz yaşam tarzı yer almaktadır
Bilateral Vestibülopati (BVP) Değerlendirmesi Nasıl Yapılır?
1.Fizik Muayene
Santral (merkezi) vestibüler bulguların tespiti için, serebellar (beyincik) testlerin yapılması önerilmektedir. Bu testler şunları içerir:
• Okülomotor (göz hareketleri) muayenesi,
• Koordinasyon değerlendirmesi (örneğin:
• Parmak-burun testi ile dismetri (hedefe ulaşamama) saptanabilir,
• Hızlı ardışık hareketler testi ile disdiyadokokinezi (zıt hareketlerde bozulma) tespit edilebilir),
• Yürüyüş ve duruşun değerlendirilmesi.
Okülomotor fonksiyonlardaki anormallikler, merkezi sinir sistemi patolojilerinin ilk belirtisi olabileceğinden, göz hareketlerinin değerlendirilmesi her zaman yapılmalıdır.
Head Impulse Test (HIT) – yani Baş İtme Testi, şiddetli BVP'nin tanısında özellikle deneyimli uzmanlar tarafından yapıldığında duyarlılığı yüksek olan bir testtir. Ancak aşağıdaki durumlarda yanlış negatif sonuçlar (hastalık olsa bile testin normal çıkması) görülebilir:
• Kapalı sakkadların (gözün hızlı ama dışarıdan fark edilmeyen telafi hareketlerinin) varlığı,
• Hafif dereceli BVP,
Bir diğer önemli okülomotor test, görsel olarak güçlendirilmiş vestibülo-oküler refleks (VOR) testidir.
Bu test, BVP ile birlikte serebellar bozulmanın da olduğu durumlar için spesifiktir.
Okülomotor muayene ve HIT testine ek olarak, şu testlerin de yapılması önerilir:
• Romberg testi (özellikle tandem Romberg [ayaklar arka arkaya] ya da sünger zemin üzerinde Romberg)
• Nöropati değerlendirmesi (duyusal sinir fonksiyonlarının kontrolü)
2. Laboratuvar Değerlendirmesi
Üç objektif VOR (vestibülo-oküler refleks) testi açısından, kalorik test ve yatay vHIT (video Head Impulse Test), vestibüler fonksiyon bozukluğunu tespit etmede, torsiyon salınım testine (döner sandalye testi) göre daha duyarlı görünmektedir.
Ancak, döner sandalye testi, kalan (rezidüel) vestibüler fonksiyonun ölçülmesinde en hassas testtir.
En verimli tanısal yaklaşım için önerilen sıralama:
1. İlk olarak vHIT uygulanmalı
2. Ardından gerekirse kalorik test,
3. En son olarak torsiyon salınım testi yapılmalıdır.
BVP'nin işlevsel etkilerini ölçmek için bazı testler mevcuttur:
• fHIT (fonksiyonel HIT), oscillopsia (hareketle oluşan görme bulanıklığı) değerlendirmesi için uygun bir testtir.
• Yürüyen bir yürüyüş bandında dinamik görsel keskinlik (DVA) testi, günlük yaşam aktiviteleriyle doğrudan bağlantılı olduğu için yüksek ekolojik geçerliliğe sahiptir.
Bilateral Vestibülopati (BVP) Tedavisi Nedir?
Vestibüler rehabilitasyon tedavisi, vestibüler hipofonksiyon (zayıf vestibüler sistem işlevi) için temel tedavi yöntemidir.
Bu egzersiz temelli tedavi iki ana hedefe dayanır:
1. Adaptasyon
2. Substitüsyon (yerine koyma / duyusal yeniden ağırlıklandırma)
• Adaptasyon, vestibüler reflekslerin (göz ve denge refleksleri) kazancının artırılması sürecidir.
• Substitüsyon, vestibüler sistemin görevini diğer duyu yolları (örneğin görme, dokunma) ile telafi etmeye yönelik stratejileri içerir.
Vestibüler rehabilitasyonun BVP üzerindeki etkisi değişkendir. Ancak iki bağımsız sistematik derleme, bakış (gaze) ve duruş stabilitesinin geliştirilmesi ve genel işlevselliğin artırılması açısından rehabilitasyonun orta ila güçlü düzeyde etkili olduğunu göstermiştir.
Ayrıca, vestibüler rehabilitasyonun, BVP ile birlikte serebellar (beyincik) bozukluk yaşayan hastalarda düşme sayısını önemli ölçüde azalttığı bulunmuştur.
Diğer tedavi yöntemlerinden biri olan noisy galvanic vestibüler stimulasyon (gürültülü galvanik vestibüler uyarım), kalan vestibüler fonksiyonları artırmayı hedefler.
Araştırmalar bu yöntemin postür ve yürüme dengesini iyileştirdiğini göstermektedir.
Hakkında Odyone
Odyone, odyoloji alanında bilgi paylaşımını ve topluluk oluşturmayı amaçlayan bir platformdur.
